W trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie sąd jest zobligowany do zgromadzenia dość szczegółowego materiału dowodowego pozwalającego na rzetelną ocenę tego czy ubezwłasnowolnienie danej osoby istotnie polepszy jej sytuację życiową. Zgodnie z art. 5541 Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe powinno ustalić przede wszystkim stan zdrowia, sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych.
Od czego rozpoczyna się postępowanie?
Sąd w pierwszej kolejności bada złożony przez wnioskodawcę wniosek. Jeśli we wniosku znajdą się jakieś wady np. nie zostanie uprzednio uiszczona opłata sądowa, sąd wezwie wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych pisma w terminie 7 dni od dnia odebrania takiego wezwania. W przypadku nieuzupełnienia braków lub poprawienia wniosku w zbyt późnym terminie nie zostanie on przyjęty do rozpoznania i sprawę trzeba będzie zainicjować od początku.
Po zbadaniu kwestii formalnych, sąd przystępuje do wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek. Wysłuchanie musi się odbyć w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa (art. 547 k.p.c.). Sąd ma prawo zarządzić przymusowe sprowadzenie uczestnika na rozprawę celem wysłuchania lub wysłuchanie przez sędziego wyznaczonego. Jeśli nie można porozumieć się z osobą, która ma być wysłuchana, po wysłuchaniu biegłego lekarza i biegłego psychologa sąd odnotowuje to w protokole.
Kim jest doradca tymczasowy?
Przy wszczęciu postępowania i przez cały okres jego trwania, sąd może z urzędu lub na wniosek uczestnika postępowania ustanowić dla osoby której dotyczy wniosek doradcę tymczasowego. Doradca tymczasowy, to osoba do której zadań należy wspieranie osoby której dotyczy wniosek. Z mocy prawa do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy regulujące instytucję kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Szczególne znaczenie ma art. 181 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. Od momentu ustanowienia doradcy tymczasowego, osoba której dotyczy wniosek ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że – o ile to będzie wynikało z postanowienia sądu – czynności przekraczające zakres bieżących spraw życia codziennego muszą być potwierdzane przez doradcę tymczasowego.
Czy sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zobowiązać wnioskodawcę do przedstawienia zaświadczeń lekarskich dotyczących uczestnika?
Istotnym jest, iż w przypadku, gdy wnioskodawca wnosi o orzeczenie ubezwłasnowolnienia z uwagi na chorobę psychiczną lub niedorozwój umysłowy, zanim sąd zarządzi doręczenie wniosku uczestnikom postępowania, wezwie on wnioskodawcę do przedłożenia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień (art. 552 § 1 k.p.c.).
Czy w trakcie postępowania sąd poddaje uczestnika badaniom?
Najważniejszą częścią postępowania jest badanie osoby której dotyczy wniosek przez psychologa oraz przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa. Bez takiego badania sąd nie może wydać orzeczenia w przedmiocie ubezwłasnowolnienia. Badanie przez biegłego lekarza przybiera postać opinii. Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw, uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby (art. 553 § 2 k.p.c.). Może się zdarzyć, że osoba której dotyczy wniosek podlegała już takim badaniom w innym postępowaniu, np. karnym. W takim wypadku: „Opinia biegłych lekarzy psychiatrów wydana w postępowaniu karnym może być wykorzystana w sprawie o ubezwłasnowolnienie tylko po jej uzupełnieniu przez ponowne zbadanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie oraz dokonaniu oceny zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw z uwzględnieniem jej postępowania i zachowania (art. 553 § 2 k.p.c.).” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r. sygn. akt: III CSK 149/14). Sąd ma prawo także zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na okres nie dłuższy niż sześć tygodni. Wyjątkowo okres też może zostać wydłużony, jednak maksymalnie do trzech miesięcy. Przed wydaniem postanowienia w tym zakresie sąd wysłuchuje uczestników postępowania.
W jaki sposób sąd orzeknie o ubezwłasnowolnieniu?
Sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu wydając postanowienie. Postanowienie wskazuje, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone.
Czy możliwe jest uchylenie postanowienia o ubezwłasnowolnieniu?
Postanowienie o ubezwłasnowolnieniu może być uchylone przez sąd. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie osoby, gdy ustaną przyczyny, dla których orzeczono ubezwłasnowolnienie. Uchylenie może nastąpić na wniosek, ale także z urzędu. W razie poprawy stanu zdrowia psychicznego możliwa jest również zmiana ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe, Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę może wystąpić również sam ubezwłasnowolniony.
Tekst nie stanowi opinii w rozumieniu ustawy o radcach prawnych. Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem pomocy prawnej w takiej lub podobnej sprawie, skontaktuj się z nami pod numerem telefonu: 505 560 480 lub adresem e-mail: sekretariat@kancelariamosor.pl.
