Przedsiębiorcy zazwyczaj nie ograniczają się do jednej formy prowadzenia działalności gospodarczej. Pomijając możliwość założenia „firmy” jako osoba fizyczna, często te same osoby przewijają się w Krajowym Rejestrze Sądowym w charakterze wspólników kilku spółek osobowych lub kapitałowych. Między podmiotami, którymi zarządzają, często dochodzi do przenoszenia składników majątku. Zdarzają się jednak sytuacje, gdzie takie działania mogą rodzić poważne konsekwencje na gruncie przepisów karnych.
POKRZYWDZENIE WIERZYCIELA
Przepis artykułu 301 §1 kodeksu karnego przewiduje odpowiedzialność karną dłużnika, który podejmuje działania mające na celu uniemożliwienie lub utrudnienie dochodzenia przez wierzyciela swoich należności poprzez wytransferowanie składników majątku do innego podmiotu gospodarczego.
Gdy wierzyciel zawarł umowę ze spółką X, to jeżeli wartościowy majątek należący do tej spółki, zostanie zbyty na rzecz spółki Y, wierzyciel będzie miał ogromne trudności, by zaspokoić przysługujące mu roszczenie.
PRZESŁANKI
Przestępstwo z przepisu art. 301 §1 kodeksu karnego może popełnić osoba będąca dłużnikiem kilku wierzycieli. Przepis nie określa liczbowo, kiedy możemy mówić o „kilku” wierzycielach. Mając jednak na uwadze treść przepisu art. 300 §3 kodeksu karnego, który traktując o innym czynie zabronionym mówi o „wielu” wierzycielach oraz stanowisko wyrażone w doktrynie, takich wierzycieli powinno być co najmniej dwóch.
Po wtóre, aby zrealizować kolejny warunek przypisania odpowiedzialności, dłużnik powinien podjąć działania prowadzące do udaremniania lub ograniczania zaspokojenia wierzytelności, które objawiają się poprzez przenoszenie składników majątkowych na inną jednostkę gospodarczą, powołaną właśnie w celu transferowania na jej rzecz aktywów. Tą jednostką może być jakikolwiek podmiot, w ramach którego można prowadzić działalność gospodarczą. Nie ma znaczenia również fakt, że taki podmiot byłby utworzony zgodnie z przepisami. Istotne jest, że dłużnik utworzył nowy podmiot, a następnie dokonuje transferu składników majątku, aby wierzyciel nie mógł zaspokoić swojego roszczenia wobec podmiotu, z którego majątek jest wyprowadzany. Przepis nie wskazuje, jakie dokładnie czynności dłużnik musiałby podjąć, by zrealizował czynność sprawczą „przenosi”, zatem można przez nią rozumieć wszelkie działania, które prowadzą do powiększenia aktywów nowo utworzonego podmiotu i pomniejszenia aktywów dotychczas istniejącego.
Po trzecie, musi nastąpić skutek w postaci niemożności częściowego lub całkowitego zaspokojenia się wierzyciela wskutek czynności podejmowanych przez dłużnika. Kluczowe jest zatem wykazanie, że swoim działaniem dłużnik doprowadził do takiego stanu, że wierzyciel nie może dochodzić całości lub części przysługującego mu roszczenia, gdyż dotychczas istniejąca spółka albo nie ma żadnego majątku, albo ten majątek został przynajmniej w części wytransferowany.
Powyższy czyn zabroniony jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
CELOWE BANKRUCTWO
Zgodnie z treścią przepisu art. 301 §2 kodeksu karnego, dłużnik kilku wierzycieli ponosić będzie odpowiedzialność karną również wtedy, gdy swoim umyślnym działaniem doprowadzi do upadłości lub stanu niewypłacalności.
O definicji upadłości oraz niewypłacalności była mowa w poprzednim wpisie.
Przepis milczy, w jaki sposób dłużnik ma doprowadzić do upadłości lub niewypłacalności. Należy zatem przyjąć, że chodzi o wszelkie działania lub zaniechania dłużnika, które prowadzą do wyżej wymienionych stanów.
LEKKOMYŚLNOŚĆ DŁUŻNIKA
Przestępstwo z przepisu art. 301 §3 kodeksu karnego również dotyczy działań dłużnika, które prowadzą do jego upadłości lub niewypłacalności. W przeciwieństwie jednak do przestępstwa określonego w §2, chodzi o działania lekkomyślne. W odróżnieniu od wcześniejszych czynów zabronionych, ustawodawca w treści art. 301 §3 wskazuje, jakie czynności uznaje za doprowadzanie do upadłości lub niewypłacalności. Nie oznacza to jednak, że tylko za wymienione w przepisie zachowania dłużnik będzie ponosić odpowiedzialność karną, ponieważ wyliczenie to jest jedynie przykładowe.
Mimo występujących w doktrynie kontrowersji uznaje się, że czyn zabroniony wskazany w art. 301 §3 kodeksu karnego ma charakter nieumyślny, a to ze względu na fakt, że w przepisie mowa jest o lekkomyślności. Zatem nawet gdy dłużnik kilku wierzycieli nie zmierza do upadłości lub niewypłacalności, to jeśli wyzbywa się majątku w sposób niefrasobliwy, może zostać skazany na karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Podstawa prawna:
– ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks Karny
