Kwestia zawierania umów ugody budzi wiele emocji. Ugoda może być skutecznym sposobem na załagodzenie sporu bądź rozwianie wątpliwości, pozwalającym na uniknięcie długotrwałych i kosztownych postępowań sądowych. Stosuje się dwie formy umowy ugody, sądową oraz pozasądową. Warto zwrócić uwagę, iż w każdym z tych przypadków wystąpią odmienne skutki prawne. W przypadku zawierania umowy ugody, jak w przypadku każdej umowy prawnej, poróżnione strony powinny zadbać o odpowiednie prawne uregulowanie wszelkich kwestii, aby uniknąć dalszych nieporozumień w przyszłości. Jak zadbać o to, by umowa ugody chroniła nasze interesy?
Kiedy można zawrzeć umowę ugody?
Szczegółowe postanowienia dotyczące prawnych kwestii przy zawieraniu umowy ugody zostały uregulowane w art. 917 Kodeksu Cywilnego. W wyniku zawarcia ugody, dochodzi do wzajemnych ustępstw stron w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Cel zawarcia umowy ustawodawca definiuje jako uchylenie niepewności roszczeń wynikających ze stosunku prawnego pomiędzy stronami, zapewnienie ich wykonania lub uchylenie potencjalnego bądź istniejącego konfliktu. Co ważne, umowa ugody nie oznacza zawarcia nowego bądź odrębnego stosunku prawnego – jest jedynie narzędziem do zmiany warunków już istniejącego stosunku prawnego pomiędzy stronami.
Jakie są rodzaje ugody i jakie skutki niesie ze sobą ich zawarcie?
Z pewnością należy rozróżnić ugodę zawieraną na podstawie art. 917 Kodeksu cywilnego poza sądem od ugody zawieranej przed sądem w toku spornego postępowania. Różnią się one zarówno formą jak i skutkami, które wywierają:
- Ugoda sądowa jest zawierana przed sądem, który orzeka w sprawie. Musi zostać potwierdzona podpisami obu stron i załączona do protokołu rozprawy. Należy zwrócić uwagę, iż ugoda sądowa niejako zastępuje orzeczenie. Ponadto sąd czuwa nad tym, aby ugoda była zgodna z prawem. Tak zawarta ugoda stanowi tytuł egzekucyjny, co oznacza, że jeżeli strona zobowiązana nie spełni jej postanowień, wtedy można wszcząć egzekucję komorniczą i w ten sposób doprowadzić do stosunkowo szybkiego wyegzekwowania świadczenia, np zapłaty .
- Ugodę cywilnoprawną, często określaną jak ugodę pozasądową, można zawrzeć zarówno w trakcie procesu, jak i przed jego rozpoczęciem. Istotnym jednak jest, aby pamiętać o wycofaniu pozwu, jeżeli ugoda jest zawierana w trakcie toczącego się postępowania sądowego. Podstawową różnicą i minusem ugody cywilnoprawnej jest fakt, iż jeżeli strona ugody uchyla się od spełnienia jej postanowień, wtedy jesteśmy zmuszeni do wytoczenia nowego powództwa, co naraża nas na koszty i wydłużenie czasu, który upłynie zanim otrzymamy swoje należności.
Kiedy nie można zawrzeć umowy ugody?
W pewnych wypadkach zawarcie ugody jest niemożliwe. Jedną z przesłanek zawarcia umowy ugody jest zasada wzajemnych ustępstw, dlatego też aby zawrzeć umowę ugody, strona musi również mieć pełną swobodę dysponowania swoimi prawami. To powoduje, że w sporach, w których kwestie decyzyjne należą do innych organów podmioty nie mogą zawierać umów ugody. Przykładowo, w przypadku sporu dotyczącego ubezpieczeń społecznych kwestie dysponowania prawami są po stronie instytucji państwowych, co sprawia że strona nie ma możliwości ustalenia całości swoich praw i sprecyzowania ich w postanowieniach ugody. Brak możliwości zawarcia umowy ugody dotyczy również praw, które mają charakter osobisty i są niezbywalne, zatem nie ma możliwości ich swobodnego „uregulowania”. Do takich kategorii należy np. stwierdzenie ważności małżeństwa czy też określenie pokrewieństwa między stronami.
Jaką formę powinna mieć umowa ugody?
Kodeks Cywilny nie precyzuje formy umowy ugody. Jest ona zwykłą umową cywilnoprawną o charakterze wzajemnym, w związku z czym stosuje się tutaj ogólne przepisy dotyczące zawierania umów zobowiązaniowych. Strony mogą dowolnie ułożyć treść umowy, z zachowaniem przesłanki wzajemnych ustępstw oraz ogólnych przepisów stosowanych do oświadczeń woli. Oznacza to, że w przypadku kiedy jedna ze stron nie wykaże chęci zobowiązania się do żadnych ustępstw, podczas gdy druga strona przejmie na siebie całość zobowiązań – to takie uregulowania stoją w sprzeczności z naturą umowy ugody.
Jeżeli chodzi o umowę sądową, zostaje ona wciągnięta do protokołu rozprawy w brzmieniu zaakceptowanym przez obie strony. Sąd może również zaproponować własne sugestie, jednak nie muszą one zostać zaakceptowane przez strony postępowania. Istotnym warunkiem jest podpisanie ugody przez obie strony postępowania przed sądem orzekającym w sprawie oraz wciągnięcie jej osnowy do protokołu rozprawy.
Co więcej, aby umowa ugody została uznana za ważną, jej postanowienia muszą pozostawać w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego, co podlega ocenie sądu.
Co zrobić w przypadku, gdy jedna ze stron nie wywiązuje się z postanowień ugody?
Zawartą umowę ugody można rozwiązać za obopólną zgodą stron. Jeżeli rozwiązanie nastąpi przed decyzją o umorzeniu postępowania, stosunek prawny w takim wypadu powróci do stanu spornego, a sąd będzie zobowiązany do rozwiązania istoty sporu. Zaś w przypadku, gdy tylko jedna ze stron postępowania uchyla się od wypełnienia postanowień umowy, konsekwencje będą różne, w zależności od tego czy zawarto ugodę sądową czy też pozasądową. W pierwszym przypadku, umowa ugody stanowi jednocześnie tytuł egzekucyjny, dlatego jeśli dłużnik nie wywiązuje się z jej postanowień, można wszcząć egzekucję komorniczą. Sprawa komplikuje się w przypadku ugody cywilnoprawnej, tzw. pozasądowej. Wtedy należy zwrócić się do sądu w celu jej wyegzekwowania. W takim wypadku unicestwienie ugody jest dopuszczone wyłącznie w toku odrębnego postępowania poprzez podważenie ważności lub skuteczności zawartej umowy.
Umowy ugody wciąż należą jeszcze do mniej popularnych sposobów rozwiązywania zaszłości pomiędzy stronami sporu. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że strony z rezerwą podchodzą do konieczności kompromisu i wzajemnych ustępstw. Zwaśnionym uczestnikom sporu poniekąd łatwiej jest czasem zaakceptować postanowienia sądu niż dogadać się z przeciwnikiem. Wątpliwości budzą też prawne uregulowania dotyczące umowy ugody, konieczność przygotowania jej w taki sposób, aby wykluczyć ewentualne błędy. Warto jednak odłożyć na bok uprzedzenia i rozważyć możliwość zawarcia umowy ugody z jednego prostego względu: jest to sposób pozwalający zaoszczędzić spore pieniądze na postępowaniach sądowych, dodatkowo pozwala na rozwiązanie sporu w sposób szybki i satysfakcjonujący, bez konieczności wieloletnich spotkań na sali sądowej.
