W dniu 6 września 2019 roku Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw. Większość przepisów nowelizacji wejdzie w życie z dniem 24 marca 2020 roku, w tym przepisy dotyczące postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych.
Jakie istotne zmiany czekają w 2020 roku osoby fizyczne, które zamierzają złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości?
PRZESŁANKI
Na gruncie obecnej ustawy sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości m.in. jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Pozwala na to przepis art. 4914 §1 prawa upadłościowego. Pozostałe podstawy oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości „konsumenckiej” regulują ust. 2-5 tegoż artykułu.
Z dniem 24 marca 2020 roku art. 4914 zostaje uchylony, wobec tego po wejściu w życie nowelizacji sądy przed ogłoszeniem nie będą badać przyczyn powstania zadłużenia. Na etapie początkowym etapie postępowania, najistotniejsze będzie dochowanie warunków formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości, określonych w przepisie art. 4912 ustawy, który w wyniku nowelizacji również ulegnie modyfikacji.
Jednakże kwestia ewentualnego przyczynienia się do powstania zadłużenia nie pozostanie bez wpływu na przebieg i wynik postępowania upadłościowego. Może się bowiem okazać, że mimo ogłoszenia upadłości nie dojdzie do oddłużenia, a zarazem istotny cel postępowania nie zostanie osiągnięty.
Co istotne, do tej pory postępowanie wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą należało prowadzić również tak, aby rzetelny dłużnik uzyskał możliwość oddłużenia (art. 2 ust. 1a).
Z dniem 24 marca 2020 roku wskazany przepis zostanie uchylony i postępowanie na gruncie po nowelizacji będzie prowadzone w ten sposób, by umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego, niewykonanych w postepowaniu upadłościowym.
Wobec tego dojdzie do zrównania sytuacji procesowej osób fizycznych nieprowadzących oraz prowadzących działalność gospodarczą, ponieważ w przypadku obu grup celem postępowania będzie nie tylko oddłużenie, ale również umorzenie części zobowiązań dłużnika.
Nowością w przypadku upadłości konsumenckiej będzie również możliwość złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznej wartości (art. 4912 ust. 1a, tzw. „pre-pack”)
POSTĘPOWANIE
Nowelizacja przewiduje, że w sprawach mało skomplikowanych, dotyczących dłużników nieposiadających majątku lub posiadających majątek o niewielkiej wartości, w których występuje niewielka liczba wierzycieli, w postępowaniu upadłościowym nie będzie występował sędzia – komisarz.
Po 24 marca 2020 roku wierzytelności będą zgłaszane bezpośrednio do syndyka, który następnie sporządzać będzie projekt plany spłaty wierzycieli z uzasadnieniem lub przygotuje informacje, że zachodzą przesłanki do odmowy ustalenia planu spłaty wierzycieli, umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty lub warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.
W ślad za projektem planu spłaty lub informacją przekazaną przez syndyka, sąd upadłościowy wydawać będzie stosowne postanowienie.
Ponadto, czynności podejmowane przez syndyka w postępowaniu będą podlegać zaskarżeniu, w sposób zbliżony do obecnie obowiązującej w procedurze cywilnej skargi na czynności komornika, którą rozpatrywać będzie sąd upadłościowy.
W przypadku spraw o bardziej złożonym charakterze, gdy występować będzie znaczna liczba wierzycieli, majątek dłużnika będzie posiadać znaczną wartość, a ponadto istnieć będą również inne przesłanki tj. występowanie wierzytelności spornych, sąd upadłościowy będzie miał możliwość zdecydować, że postępowanie upadłościowe toczyć się będzie według przepisów ogólnych. Wówczas do czynności w postępowaniu upadłościowym powoływany będzie sędzia – komisarz, a funkcję tę będzie mógł pełnić także referendarz sądowy. Jednak i w tym przypadku wierzytelności zgłaszane będą syndykowi.
Na wzór regulacji obowiązującej w prawie restrukturyzacyjnym, dłużnik chcący ocalić majątek przed jego likwidacją w postępowaniu upadłościowym, będzie miał możliwość złożenia wniosku do sądu o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Zawarcie układu nastąpi pod przewodnictwem nadzorcy sądowego, a sam układ podlegać będzie zatwierdzeniu przez sąd upadłościowy. Zawierany będzie na okres nieprzekraczający pięciu lat, a dłużnik wykonywać będzie go realizować za pośrednictwem nadzorcy sądowego.
SPOSÓB REGULOWANIA ZOBOWIĄZAŃ
Sąd w postępowaniu upadłościowym ustalać będzie plan spłaty wierzycieli, określając w postanowieniu zakres oraz termin spłacania zobowiązań przez dłużnika. Okres spłaty nie powinien być dłuższy niż 36 miesięcy.
Jeżeli sąd dojdzie do wniosku, że dłużnik doprowadził do stanu niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty będzie ustalony na okres nie krótszy niż 36 miesięcy, ale maksymalny okres regulowania zobowiązań będzie trwać 84 miesiące. Oznacza to, że w wyniku nowelizacji niektórzy dłużnicy będą zobligowani do spłacania długów nawet przez okres siedmiu lat.
Sąd będzie miał również możliwość, poza umorzeniem zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, podjąć decyzję o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego. Organ sądowy będzie uprawniony do tego wówczas, gdy uzna, że niezdolność dłużnika do spłaty wierzycieli nie ma charakteru trwałego. W takiej sytuacji wierzyciel albo dłużnik, w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań, będzie mógł złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli, jeśli sytuacja majątkowa dłużnika w tym okresie ulegnie poprawie.
Od dnia 24 marca 2020 roku sądy będą uprawnione do odmowy tzw. „oddłużenia” upadłego, jeśli okaże się, że do stanu niewypłacalności lub istotnego wzrostu jej stopnia doszło wskutek celowego działania dłużnika.
Zatem jeśli dłużnik, mając taką możliwość, nie regulował swoich zobowiązań w terminie, a następnie złożył wniosek o upadłość konsumencką, nie uzyska oddłużenia w postępowaniu upadłościowym.
Z tego dobrodziejstwa nie będzie mógł również skorzystać dłużnik, wobec którego w okresie dziesięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości toczyło się już postępowanie upadłościowe, w wyniku którego umorzono całość lub część jego zobowiązań.
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (z uwzględnieniem ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw)