Co powinien zrobić wierzyciel w sytuacji, gdy jedyne wartościowe przedmioty dłużnika znajdują się w majątku spółki cywilnej? Przepisy k.c. zabraniają w takiej sytuacji zaspokojenia z udziału wspólnika we wspólnym majątku wspólników jak również z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku. Wierzyciel nie jest jednak bezradny a spełnienie kilku dodatkowych przesłanek pozwoli na zajęcie wartościowych rzeczy z majątku spółki.
Majątek wspólników s.c.
Majątek wspólników spółki cywilnej jest objęty tzw. współwłasnością łączną (w odróżnieniu od współwłasności w częściach ułamkowych) podobną do tej, która istnieje w ustroju wspólności majątkowej małżonków. Pełni ona rolę służebną wobec stosunku spółki i trwa tak długo jak istnieje sama spółka. Jej cechą charakterystyczną jest m.in. to, że wspólnicy nie mogą dokonać podziału majątku wspólnego w czasie trwania spółki oraz to, że wierzyciel wspólnika nie może domagać się zaspokojenia z udziału wspólnika z majątku wspólnego ani z żadnej rzeczy znajdującej się w tym majątku. Innymi słowy: tak długo jak istnieje spółka nie jest możliwe zaspokojenie się z przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego wspólników.
Zachodzą często takie sytuacje, w których dłużnik nie posiada nic wartościowego co mógłby zająć i zlicytować komornik. Często przyczyną takie stanu rzeczy jest zapobiegliwość dłużnika, ustanowił w małżeństwie rozdzielność majątkową i przekazał cały majątek żonie. I co z tego, że mieszka w pięknym domu i jeździ luksusowym autem gdy ani dom ani auto nie są jego własnością i nie może być z nich prowadzona egzekucja.
Co zatem zrobić?
Jeżeli dłużnik okaże się wspólnikiem spółki cywilnej to przy spełnieniu kilku dodatkowych przesłanek możliwa będzie egzekucja z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólników. Podstawę prawną będzie art. 870 k.c. Zgodnie z tym przepisem: Jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.
Konieczne zatem będzie wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela osobistego wspólnika. Aby uzyskać takie uprawnienie najpierw wierzyciel musi:
- skierować egzekucję do majątku ruchomego wspólnika pozostającego poza spółką,
- w postępowaniu egzekucyjnym uzyskać zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania.
Dodatkową przesłanką jest bezskuteczność egzekucji z ruchomości dłużnika w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Dopiero po spełnieniu powyższych przesłanek wierzyciel może wypowiedzieć umowę spółki.
Po upływie terminu wypowiedzenia ustanie pomiędzy wspólnikami stosunek spółki, a w konsekwencji także wspólność majątkowa wspólników. W takiej sytuacji możliwe stanie się prowadzenie egzekucji ze składników majątkowych, które wchodziły do spółki.
Z praktyki
Inspiracją do napisania tego tekstu była sytuacja, w której znalazł się mój klient – wspólnik s.c. Drugi wspólnik był dłużnikiem osobistym banku. W tej sprawie komornik prowadzący egzekucję na rzecz banku wniósł o dokonanie wpisu w księdze wieczystej nieruchomości zawiadomienia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości. Sąd dokonał wpisu zgodnie z wnioskiem doręczając odpis mojemu klientowi. Niezwłocznie po otrzymaniu tej informacji w imieniu klienta zaskarżyłem orzeczenie powołując się m.in. na art. 863 § 3 k.c., który zabrania wierzycielowi zaspokojenia się z udziału w majątku wspólnym wspólników s.c. a także z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku. W wyniku tego Sąd uchylił zaskarżony wpis.
