Warunki orzeczenia rozwodu

Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu? Czym różni się rozwód od separacji? Jakie rozwiązanie w konkretnych okolicznościach jest odpowiednie? W poniższym artykule postaramy się po krótce wyjaśnić te wątpliwości. Odpowiemy również na pytanie – gdzie skierować pozew o rozwód?

Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu przez Sąd? 

Każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez Sąd, jeżeli z jakichkolwiek przyczynnastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd nie zajmuje się tym, czy powody rozpadu małżeństwa były wystarczająco istotne, a jedynie bada, czy faktycznie doszło do rozkładu pożycia. Co to w ogóle jest pożycie małżeńskie? Przepisy prawa nie definiują tego pojęcia. Pożycie małżeńskie w świetle orzecznictwa to wspólnota duchowa (więź emocjonalna, uczuciowa), fizyczna (bliskość cielesna) i gospodarcza (wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego, wspólne mieszkanie).

Zupełny rozkład pożycia oznacza, że musi nastąpić na wszystkich trzech płaszczyznach. Rozpad małżeństwa musi być także trwały – Sąd nie orzeknie rozwodu jeśli ustali, że małżonkowie mają wyłącznie przejściowe problemy, a ich relacja rokuje. 

W wyroku rozwodowym Sąd orzeka także czy i który z małżonków jest winny rozkładu pożycia. Jednak na zgodne żądanie małżonków sąd nie orzeka o winie. W tym ostatnim wypadku przyjmuje się, że żaden z małżonków nie jest winny rozkładu pożycia.

Rozwód a separacja 

Sąd orzeka separację na żądanie małżonka, jeżeli pomiędzy małżonkami wystąpił zupełny rozkład pożycia, który w przeciwieństwie do przesłanek rozwodu nie musi mieć trwałego charakteru. Do orzeczenia separacji wystarczy ustanie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej, nawet jeśli ma charakter przejściowy. Warto jednak pamiętać, że jeśli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione (spełnione są przesłanki rozwodu, o których mowa powyżej) , sąd orzeka rozwód.

Zarówno od pozwu o rozwód jak i od pozwu o separację pobiera się opłatę stałą w wysokości 600 zł.Potwierdzenie uiszczenia opłaty dołącza się do pozwu. Sprawa o separację może również się toczyć w trybie nieprocesowym, jeśli oboje małżonkowie zgodnie żądają jej orzeczenia przez Sąd. Wówczas do Sądu składa się nie pozew, a wniosek, od którego należy uiścić opłatę sądową w kwocie 100 zł. Takiej możliwości nie przewidziano w sprawie o rozwód – wtedy zawsze toczy się postępowanie procesowe tzn., że występują w nim dwie przeciwstawne sobie strony (powód i pozwany).

Przeszkody orzeczenia rozwodu lub separacji

Pomimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia Sąd nie orzeknie rozwodu/separacji, jeśli wskutek rozwiązania małżeństwa ucierpi dobro wspólnych małoletnich dzieci stron lub w sytuacji, gdy rozwiązanie małżeństwa jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zagrożeniem dla dobra małoletnich dzieci stron może być sytuacja, w której dziecko jest silnie związane z obojgiem rodziców, a małżonkowie nie mogą się porozumieć co do wykonywania kontaktów z dzieckiem i żądają w toku postępowania w sprawie o rozwód/separację wyłączności w prawie do wykonywania kontaktów z dzieckiem (z pominięciem drugiego małżonka). Wówczas Sąd może uznać, że pozostawanie przez rodziców w małżeństwie będzie dla małoletniego dziecka korzystniejszym rozwiązaniem. Jest to oczywiście przykład i Sąd może postąpić inaczej, mając na uwadze okoliczności konkretnej sprawy. Jednak warto pamiętać, że chęć współpracy małżonków w zakresie wychowania i kontaktów z małoletnim dzieckiem jest mile widziana przez Sąd, który ma orzekać o rozwodzie/separacji. Natomiast co do sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń wyraził pogląd, że może ona wystąpić zwłaszcza wówczas, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga pomocy i rozwód stanowi dla niego rażącą krzywdę (Wyrok SN z 9.10.1998 r., III CKN 573/98, LEX nr 1214449).

Ponadto Sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli małżonek wyłącznie winny żąda rozwodu, a małżonek niewinny nie zgadza się na rozwód. Przy czym odmowa małżonka niewinnego nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Gdzie należy skierować pozew o rozwód ?

W sprawach o rozwód wyłącznie właściwy jest Sąd Okręgowy, położony w okręgu ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Jeśli żaden z małżonków nie mieszka już w tym miejscu, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej.