Po zawarciu małżeństwa, gdy małżonkowie nie zawarli umowy o rozdzielności majątkowej powstaje ustrój wspólności majątkowej. O tym czym on jest możesz dowiedzieć się z poprzedniego artykułu.

Kiedy małżonkowie mogą podzielić swój wspólny majątek?

Podziału majątku wspólnego można dokonać dopiero gdy ustanie wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami. Dzieje się tak wtedy, gdy:

1. zostanie wydany prawomocny wyrok orzekający rozwód lub separację,
2. małżonkowie zawrą umową majątkową wprowadzającą ustrój rozdzielności majątkowej,
3. małżonek zostanie ubezwłasnowolniony, ogłosi upadłość lub umrze.

W jaki sposób dokonuje się podziału majątku wspólnego?

Istnieją dwie drogi na podzielenie się majątkiem przez małżonków. 

W przypadku gdy byli małżonkowie są zgodni co do tego, które składniki mają przypaść żonie, a które mężowi mogą zrobić to w drodze umowy. Należy jednak pamiętać, że gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość konieczne jest zawarcie umowy o podział majątku wspólnego w formie notarialnej.

Gdy pomiędzy małżonkami istnieją spory co do tego jak podzielić majątek, sprawa musi zostać rozpoznana przez sąd. Właściwym sądem w sprawie podziału jest sąd rejonowy w którego zasięgu działania położony jest majątek.

Jakie ustalenia obejmuje podział majątku wspólnego?

Oprócz samego ustalenia jakie przedmioty mają przypaść poszczególnym małżonkom w wyniku podziału w postępowaniu o podział majątku wspólnego można jeszcze rozstrzygnąć inne kwestie takie jak:

1. czy każdy z małżonków powinien posiadać równy udział w dzielonym majątku, czy też jeden z nich powinien mieć udział wyższy, co uzasadnione jest większym wkładem w powstawanie majątku,
2. zwrot nakładów poczynionych z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny,
3. zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka,

W przypadku dokonywania podziału majątku wspólnego, należy więc kompleksowo przeanalizować wszystkie transakcje jakie zostały dokonane wobec majątku wspólnego, tak by rozliczenie się z nich przez byłych małżonków było całkowicie sprawiedliwe.

Koszty podziału majątku wspólnego

Jeżeli podział ma zostać dokonany przez sąd należy wziąć pod uwagę następujące koszty:

– 1000 zł (lub 300 zł) opłaty sądowej od wniosku o podział majątku wspólnego (niższa w przypadku zgodnego wniosku obydwu byłych małżonków)

– koszty mediacji,

– koszty biegłych, którzy będą wyceniali dane składniki majątkowe, jeżeli strony nie są zgodne co do ich szacowanej wartości,

– koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika tj. radcy prawnego lub adwokata.

W większości polskich małżeństw nie obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej, a zatem najczęściej między małżonkami panuje ustrój wspólności ustawowej. Warto pamiętać, że wskazany ustrój majątkowy obowiązuje z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Oznacza to, że jeśli przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie nie zapadnie decyzja o zawarciu umowy wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej (tzn. intercyza), małżonków automatycznie łączy ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Oprócz majątku wspólnego, małżonkowie mają także majątek osobisty. Co zatem wchodzi w skład majątku wspólnego, a co w skład majątku osobistego?

Co się składa na majątek wspólny?

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi to zostało nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Warto zaznaczyć, że przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności: 

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, 
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, 
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS. 

Czym charakteryzuje się majątek wspólny małżonków?

Należy zaznaczyć, że udziały małżonków w majątku wspólnych nie są określone. Wspólność majątkowa małżeńska stanowi szczególny rodzaj tzw. współwłasności łącznej. Oznacza to, że żaden z małżonków nie może rozporządzać swoim udziałem ani żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego do momentu m.in. zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej lub orzeczenia rozwodu. Każdy z małżonków jest współposiadaczem rzeczy, które wchodzą w skład majątku wspólnego.  Z tytułu posiadania udziału wynika uprawnienie do korzystania i posiadania z rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego oraz czerpania z niej pożytków. 

Co należy do majątku osobistego małżonków?

Majątek osobisty stanowi mienie, do którego tytuł prawny posiada tylko jeden małżonek. Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Natomiast przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Zaliczając poszczególny składnik do majątku osobistego lub do majątku wspólnego małżonków trzeba przeanalizować wiele czynników. Rozróżnienie to zaczyna być najbardziej istotne wtedy, gdy małżonkowie się rozwodzą i dochodzi do podziału majątku małżeńskiego lub w momencie, gdy któryś z małżonków się zadłużył. 

W polskim ustawodawstwie na próżno szukać definicji władzy rodzicielskiej. Jako władzę rodzicielską (często nazywaną prawami rodzicielskimi) określa się zatem cały szereg uprawnień jakie przysługują rodzicom względem ich dzieci. W wyroku orzekającym rozwód sąd ma obowiązek orzec o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron rozwodzących się. 

Czym jest władza rodzicielska i komu przysługuje? 

Powszechnie jednak przyjęło się uznawać, iż władza rodzicielska to wzajemnie ze sobą powiązane prawa i obowiązki rodziców w stosunku do osoby i majątku dziecka. W zakres władzy rodzicielskiej wchodzi również reprezentowanie małoletniego przed organami państwowymi oraz innymi podmiotami. Do obowiązków wchodzących w zakres praw rodzicielskich należy również zapewnienie małoletniemu należytej pieczy i strzeżenia jego interesów.  Warto wskazać, że zasadniczym kryterium wyznaczającym granice i treść władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka. Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego 
i opiekuńczego władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, przy czym jej istnienie jest niezależne od tego, czy rodzice są małżeństwem czy też nie. Zakres władzy rodzicielskiej jest dla obojga rodziców jednakowy i każdemu z nich przysługuje pełnia władzy.

Jak długo trwa władza rodzicielska?

Władza rodzicielska trwa aż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości, tj. do osiągnięcia 18 roku życia i z tą chwilą wygasa z mocy samego prawa. Warto jednak wspomnieć, że władza rodzicielska może ustać z innych przyczyn np. poprzez utratę przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych, śmierci rodzica lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Jak Sąd orzeka o władzy rodzicielskiej po rozwodzie?

Sąd w wyroku rozwodowym w zakresie władzy rodzicielskim może powierzyć ją obojgu rodzicom, powierzyć wykonywanie jej tylko jednemu z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka lub pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, jeżeli jest to uzasadnione konkretną sytuacją dziecka.

Jak wygląda wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców? 

Małżonkowie w toku postępowania rozwodowego mogą przedstawić pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Gdy porozumienie będzie zgodne z dobrem dziecka, Sąd uwzględni jego treść. Jednak w każdym przypadku rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem powinno zostać oparte na wszechstronnej analizie materiału dowodowego. Porozumienie powinno zatem dotyczyć wychowania, kierowania, troski o aspekt materialny dziecka i o jego osobę. 

Co w przypadku, gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia? 

Jeżeli rodzice dziecka nie mogą dojść do porozumienia, Sąd powierza władzę rodzicielską jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków względem dziecka. Sąd w tym zakresie kieruje się dobrem małoletniego. Dziecko będzie zamieszkiwać z tym z rodziców, który gwarantuje lepsze warunki do rozwoju osobistego dziecka. Drugi z rodziców, któremu władza jest ograniczona, traci uprawnienie do współdecydowania o niektórych kwestiach dotyczących wychowania dziecka (w orzeczeniu Sąd w sposób precyzyjny powinien określić obowiązki i uprawnienia rodzica w stosunku do dziecka).

Na czym polegają alimenty na rzecz byłego małżonka i kiedy można się ich domagać? To częste pytanie zadawane przez strony podczas toczącego się postępowania o rozwód. Warto pamiętać, że o ile orzeczenie rozwodu powoduje rozwiązanie małżeństwa, to nierzadko sama decyzja o rozwodzie może wiązać się z pewnymi konsekwencjami finansowymi. Kwestia alimentów jest istotna zwłaszcza dla małżonka, który nie był czynny zawodowo i zajmował się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci. W tym przypadku rozwód może powodować, że małżonek pozostanie bez środków do życia, 
a jego sytuacja majątkowa ulegnie znacznemu pogorszeniu.

Rozwód a alimenty.

W pierwszej kolejności warto wskazać, że Sąd nigdy nie orzeka o alimentach na rzecz drugiego małżonka z urzędu. To strona zainteresowana wydaniem takiego rozstrzygnięcia powinna sformułować odpowiednie żądanie, podać konkretną kwotę oraz przedstawić dowody popierające jej stanowisko. Warto pamiętać, że alimentów od byłego małżonka można się domagać również po orzeczeniu rozwiązania małżeństwa przez rozwód, już w odrębnym postępowaniu. Stosunek alimentacyjny powstanie jednak wtedy, gdy zostaną spełnione przesłanki wskazane w art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

Jakie są przesłanki powstania stosunku alimentacyjnego między małżonkami?

Istnienie stosunku alimentacyjnego oraz jego zakres zależny jest od wydanego wyroku rozwodowego, tj. czy jaki dokładnie zaparł wyrok w zakresie winy za rozkład pożycia małżeńskiego. W wyroku rozwodowym Sąd może stwierdzić, że oboje małżonkowie ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego, uznać jednego z małżonków wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd może również, na zgodny wniosek małżonków, odstąpić od orzekania o winie.

Zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”

Jak należy rozumieć ten przepis? W przypadku, gdy żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, czyli Sąd nie orzekał o winie lub uznał oboje małżonków winnymi rozkładu pożycia małżeńskiego, to małżonek, który znajduje się w niedostatku, może żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Inaczej kształtuje się sytuacja małżonka, który został uznany wyłącznie winnym rozpadowi małżeństwa. Zgodnie z art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli jeden 
z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.

W tej sytuacji małżonek niewinny może się domagać od małżonka wyłącznie winnego zasądzenia alimentów, jeżeli rozwód wpłynął na istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Małżonek wyłącznie winny zobowiązany jest do zapłaty alimentów i tym zakresie przyczynia się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb byłego małżonka, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku. 

Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny? 

Jak zostało wskazane powyżej – Sąd w wyroku orzekającym rozwód może orzec winę obojga małżonków, jednego z nich lub odstąpić od jej orzekania. W przypadku, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków, to alimenty wówczas nie są ograniczone żadnych terminem i mogą wygasnąć jedynie z momentem zawarcia przez byłego małżonka nowego małżeństwa. 

Gdy do łożenia alimentów na byłego małżonka jest zobowiązany jest ten, który nie był uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (a więc gdy sąd nie orzekał o winie lub uznał, że oboje małżonkowie są winni rozpadowi pożycia małżeńskiego) – co do zasady obowiązek płacenia alimentów wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Istnieją jednak czasem wyjątkowe okoliczności, które mogą uzasadnić wydłużenie wyżej wskazanego okresu. 

Z poprzednich artykułów wiesz już czym jest w świetle prawa pożycie małżeńskie – w skrócie: więź uczuciowa + więź fizyczna + więź gospodarcza. W dzisiejszym artykule zajmiemy się rozwodem z orzekaniem o winie. Jak Sądy rozumieją winę w rozkładzie pożycia? Jakie są koszty postępowania rozwodowego? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz poniżej.

Wina w rozkładzie pożycia

Sąd zazwyczaj w każdym orzeczeniu w sprawie o rozwód orzeka o winie rozkładu pożycia. Może odstąpić od tego wyłącznie jeśli oboje małżonkowie tego zażądają. Jeżeli jednak pomiędzy małżonkami występuje konflikt, nie są oni skłonni pójść na kompromis w tym zakresie. Tym bardziej, że orzeczenie Sądu o winie ma istotny wpływ na możliwość uzyskania alimentów od małżonka winnego. W skrócie można rzec, że na winę małżonka w rozkładzie pożycia składają się dwa elementy: 

1. naruszenie obowiązków małżeńskich, wynikających z prawa oraz z zasad współżycia społecznego takich jak np. niewierność, brak przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny stosownie do swoich możliwości, 
2. naganność zachowania małżonka, które przyczyniło się do trwałego i zupełnego rozpadu pożycia lub ten rozpad pogłębił. 

Sąd badając wszystkie okoliczności sprawy ocenia czy zachowanie małżonka stanowiło naruszenie obowiązków małżeńskich, a jeśli tak, to czy należy je ocenić negatywnie. Pomiędzy zachowaniem małżonka winnego a rozkładem pożycia musi występować także związek przyczynowy. 

Może się okazać, że zarówno małżonek jak i małżonka zostaną uznani za winnych rozkładu pożycia przez Sąd. Nie ma przy tym możliwości, aby Sąd stwierdził, że jeden małżonek jest bardziej winny od drugiego – w świetle polskiego prawa rodzinnego małżonek może być albo winny albo niewinny. 

Jako przykład wskazać należy, że winny bądź współwinny może być małżonek który dopuścił się zdrady przed rozpadem pożycia małżeńskiego, stosował przemoc fizyczną lub psychiczną wobec drugiego małżonka albo wspólnych małoletnich dzieci małżonków. 

Wina w rozkładzie pożycia a alimenty

Same alimenty będą przedmiotem osobnego artykułu, jednak w tym miejscu wypada wspomnieć, że wina w rozkładzie pożycia ma wpływ na możliwość żądania alimentów. Alimentów może żądać tylko małżonek niewinny lub co najwyżej współwinny. Należy rozróżnić dwie sytuacje. Pierwsza – jeden małżonek został uznany za wyłącznie winnego a drugi za niewinnego rozkładu pożycia.   W takim wypadku Sąd na żądanie małżonka niewinnego, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. W drugim „scenariuszu”  obaj małżonkowie zostali uznani za współwinnych rozkładu pożycia. Wówczas małżonek współwinny znajdujący się w niedostatku może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Innymi słowy, jeśli obaj małżonkowie są winni, to małżonek żądający alimentów musi wykazać, że znajduje się w niedostatku. Zagadnienie alimentów zostanie bardziej szczegółowo omówione w następnym artykule.

Wina w rozkładzie pożycia a koszty postępowania 

Na koszty postępowania rozwodowego składają się m.in.:

• opłata od pozwu (600 zł), 
• koszty profesjonalnej pomocy prawnej (o ile strona się na nią zdecyduje), czyli wynagrodzenie dla pełnomocnika oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17zł),
• koszty opinii biegłego, jeśli była sporządzana w toku postępowania, 
• koszty ewentualnej mediacji.

Zasadą jest, że małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia obowiązany jest zwrócić całość ww. kosztów drugiej stronie. 

Przy czym wysokość wynagrodzenia dla pełnomocnika, która będzie podlegała zwrotowi  w powyższej sytuacji to wskazana w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r.  kwota w wysokości 720 zł. Strona przegrana nie jest zobowiązana zwracać faktycznie zapłaconego przez stronę wygraną wynagrodzenia prawnika. 

Jeśli obie strony zostaną uznane za winne rozkładu pożycia, to z reguły strony ponoszą koszty w częściach równych. Przykładowo gdy powód wnosząc pozew o rozwód uiścił 600 zł opłaty sądowej, to Sąd w wyroku rozwodowym, orzekając o winie obu stron, zobowiąże pozwanego do zwrotu na rzecz powoda 300 zł. W ten sam sposób Sąd podzieli pozostałe koszty. 

Przesłanki zastosowania trybu rozwodu bez orzekania o winie

            Jeżeli między małżonkami nie ma konfliktu ani wzajemnego obarczania się odpowiedzialnością co do przyczyn rozpadu małżeństwa można zdecydować się na wniesienie pozwu o rozwód bez orzekania o winie. Jest to opcja dla małżonków, którzy zgodni są co do tego, że małżeństwo skończyło się samoczynnie a nie przez jakieś działanie któregoś z nich lub obojga.  
            Taki sposób rozwiązania małżeństwa jest zdecydowanie szybszy niż rozwód z orzekaniem o winie, ponieważ sąd nie prowadzi postępowania dowodowego w tym zakresie i nie rozstrzyga o tym kto ponosi odpowiedzialność za rozpad małżeństwa. Sprawa rozpoznawana jest przez Sąd okręgowy, zwykle wystarczy jedna lub dwie rozprawy. W zależności od konkretnego Sądu Okręgowego i ilości spraw jakimi musi się zajmować od wniesienia pozwu rozwodowego do orzeczenia rozwodu mija kilka- kilkanaście miesięcy. Warto również wspomnieć, że w każdej chwili małżonek może zmienić zdanie i oznajmić sądowi prowadzącemu postępowanie, że jednak żąda orzeczenia rozwodu z orzeczeniem winy za rozpad małżeństwa którejś ze stron. Małżonek musi skierować takie oświadczenie przed wydaniem wyroku rozwodowego.

Co zawrzeć w pozwie rozwodowym?

            W pozwie o rozwód bez orzekania o winie musimy pamiętać w szczególności o:

– skierowaniu go do właściwego sądu okręgowego (jest to sąd, w którego okręgu małżonkowie ostatnio mieszkali pod warunkiem, że jeden z nich dalej tam mieszka),

– właściwym wskazaniu i opisaniu stron postepowania, którymi są małżonkowie,

– prawidłowym sprecyzowaniu naszych żądań, czyli m.in. wniosku o rozwód bez orzekania o winie, tego jak mają wyglądać kontakty z dziećmi, komu i w jakim zakresie ma przysługiwać władza rodzicielska,

– uzasadnieniu naszych twierdzeń dowodami. Mogą to być różnorakie dokumenty jak i zeznania świadków. 

Przebieg rozprawy

            W przypadku rozwodu bez orzekania o winie. Po wezwaniu małżonków na salę rozpraw sąd na początku zapyta, czy podtrzymują oni swoje stanowisko sformułowane wcześniej w pismach. Przeprowadzone zostanie przesłuchanie świadków. Następnie odbędzie się wysłuchanie małżonków, podczas którego będą oni opisywali obecną sytuację małżeństwa, by sąd mógł ustalić, czy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego (o tym co to oznacza pisaliśmy w artykule poprzednim). Małżonkowie będą mogli zadawać pytania, tak by wyjaśnić sądowi wszelkie wątpliwe kwestie. Gdy wszystkie dowody zostaną przeprowadzone sąd zamknie rozprawę i ogłosi swój wyrok.

W wyroku orzekającym rozwiązanie małżeństwa przez rozwód Sąd rozstrzyga między innymi o władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem oraz o kontaktach z dzieckiem. Należy zatem zauważyć, że prawo do kontaktów jest niezależne od wykonywania władzy rodzicielskiej i nie należy tych kwestii utożsamiać. Najczęstszą sytuacją jest, że dziecko mieszka tylko z jednym rodzicem. Sąd zatem ma obowiązek ustalić sposób oraz częstotliwość kontaktów rodzica, z którym dziecko nie zamieszkuje. Sąd może, na zgodny wniosek rodziców odstąpić od rozstrzygania w kwestii kontaktów.

Na czym polegają kontakty z dzieckiem?

Zgodnie z art. 113 § 2 k.r.o. kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

W jaki sposób ustalić kontakty z dzieckiem po rozwodzie?

Sąd wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie ustalenia kontaktów kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka, a plan realizacji kontaktów musi być możliwy do realizacji. Kontakty muszą być precyzyjne wskazane, uwzględniając dni tygodnia, godziny, miejsce spotkań, sposób odbioru dziecka i przywożenia go oraz czy w kontaktach ma prawo uczestniczyć drugi rodzic. Dodatkowo ustalając kontakty należy uwzględnić okresy wakacji oraz ferii zimowych. Wszystkie te elementy mają zapobiec ewentualnym konfliktom między rodzicami. Sądy najczęściej skłaniają się do rozstrzygnięcia tej kwestii w sposób ugodowy w ramach postępowania mediacyjnego. Warto również zaznaczyć, że istnieje możliwość późniejszej zmiany ustalonych kontaktów, bowiem wiadomo, że inaczej wygląda kwestia kontaktów z kilkuletnim dzieckiem a nastolatkiem. Niewykluczone, że może się również zmienić sytuacja życiowa rodzica uprawnionego do kontaktów np. gdy przeprowadzi się do innego miasta lub wyemigruje. 

Co zrobić, gdy były małżonek utrudnia kontakty z dzieckiem? 

Rozwiązaniem jest podjęcie kolejnych kroków na drodze sądowej. W pierwszym etapie jest to złożenie wniosku o egzekucję kontaktów. W ramach tego postępowania sąd może zagrozić rodzicowi utrudniającemu kontakty zapłatę kary pieniężnej za niestosowanie się do postanowień zawartych w wyroku rozwodowym w zakresie kontaktów. Jest to swoistego rodzaju upomnienie, które, jeśli nie przyniesie rezultatu, może spowodować sądowne nakazanie zapłaty ustalonej sumy za każdorazowe naruszenie ustaleń. Co istotne, karę wypłaca się bezpośrednio drugiemu z rodziców, a sama wysokość jest uzależniona od możliwości finansowych rodzica, od którego jest ona egzekwowana.

Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu? Czym różni się rozwód od separacji? Jakie rozwiązanie w konkretnych okolicznościach jest odpowiednie? W poniższym artykule postaramy się po krótce wyjaśnić te wątpliwości. Odpowiemy również na pytanie – gdzie skierować pozew o rozwód?

Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu przez Sąd? 

Każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez Sąd, jeżeli z jakichkolwiek przyczynnastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd nie zajmuje się tym, czy powody rozpadu małżeństwa były wystarczająco istotne, a jedynie bada, czy faktycznie doszło do rozkładu pożycia. Co to w ogóle jest pożycie małżeńskie? Przepisy prawa nie definiują tego pojęcia. Pożycie małżeńskie w świetle orzecznictwa to wspólnota duchowa (więź emocjonalna, uczuciowa), fizyczna (bliskość cielesna) i gospodarcza (wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego, wspólne mieszkanie).

Zupełny rozkład pożycia oznacza, że musi nastąpić na wszystkich trzech płaszczyznach. Rozpad małżeństwa musi być także trwały – Sąd nie orzeknie rozwodu jeśli ustali, że małżonkowie mają wyłącznie przejściowe problemy, a ich relacja rokuje. 

W wyroku rozwodowym Sąd orzeka także czy i który z małżonków jest winny rozkładu pożycia. Jednak na zgodne żądanie małżonków sąd nie orzeka o winie. W tym ostatnim wypadku przyjmuje się, że żaden z małżonków nie jest winny rozkładu pożycia.

Rozwód a separacja 

Sąd orzeka separację na żądanie małżonka, jeżeli pomiędzy małżonkami wystąpił zupełny rozkład pożycia, który w przeciwieństwie do przesłanek rozwodu nie musi mieć trwałego charakteru. Do orzeczenia separacji wystarczy ustanie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej, nawet jeśli ma charakter przejściowy. Warto jednak pamiętać, że jeśli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione (spełnione są przesłanki rozwodu, o których mowa powyżej) , sąd orzeka rozwód.

Zarówno od pozwu o rozwód jak i od pozwu o separację pobiera się opłatę stałą w wysokości 600 zł.Potwierdzenie uiszczenia opłaty dołącza się do pozwu. Sprawa o separację może również się toczyć w trybie nieprocesowym, jeśli oboje małżonkowie zgodnie żądają jej orzeczenia przez Sąd. Wówczas do Sądu składa się nie pozew, a wniosek, od którego należy uiścić opłatę sądową w kwocie 100 zł. Takiej możliwości nie przewidziano w sprawie o rozwód – wtedy zawsze toczy się postępowanie procesowe tzn., że występują w nim dwie przeciwstawne sobie strony (powód i pozwany).

Przeszkody orzeczenia rozwodu lub separacji

Pomimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia Sąd nie orzeknie rozwodu/separacji, jeśli wskutek rozwiązania małżeństwa ucierpi dobro wspólnych małoletnich dzieci stron lub w sytuacji, gdy rozwiązanie małżeństwa jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zagrożeniem dla dobra małoletnich dzieci stron może być sytuacja, w której dziecko jest silnie związane z obojgiem rodziców, a małżonkowie nie mogą się porozumieć co do wykonywania kontaktów z dzieckiem i żądają w toku postępowania w sprawie o rozwód/separację wyłączności w prawie do wykonywania kontaktów z dzieckiem (z pominięciem drugiego małżonka). Wówczas Sąd może uznać, że pozostawanie przez rodziców w małżeństwie będzie dla małoletniego dziecka korzystniejszym rozwiązaniem. Jest to oczywiście przykład i Sąd może postąpić inaczej, mając na uwadze okoliczności konkretnej sprawy. Jednak warto pamiętać, że chęć współpracy małżonków w zakresie wychowania i kontaktów z małoletnim dzieckiem jest mile widziana przez Sąd, który ma orzekać o rozwodzie/separacji. Natomiast co do sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń wyraził pogląd, że może ona wystąpić zwłaszcza wówczas, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga pomocy i rozwód stanowi dla niego rażącą krzywdę (Wyrok SN z 9.10.1998 r., III CKN 573/98, LEX nr 1214449).

Ponadto Sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli małżonek wyłącznie winny żąda rozwodu, a małżonek niewinny nie zgadza się na rozwód. Przy czym odmowa małżonka niewinnego nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Gdzie należy skierować pozew o rozwód ?

W sprawach o rozwód wyłącznie właściwy jest Sąd Okręgowy, położony w okręgu ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Jeśli żaden z małżonków nie mieszka już w tym miejscu, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej.