Czy można się domagać alimentów od byłego małżonka?
Na czym polegają alimenty na rzecz byłego małżonka i kiedy można się ich domagać? To częste pytanie zadawane przez strony podczas toczącego się postępowania o rozwód. Warto pamiętać, że o ile orzeczenie rozwodu powoduje rozwiązanie małżeństwa, to nierzadko sama decyzja o rozwodzie może wiązać się z pewnymi konsekwencjami finansowymi. Kwestia alimentów jest istotna zwłaszcza dla małżonka, który nie był czynny zawodowo i zajmował się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci. W tym przypadku rozwód może powodować, że małżonek pozostanie bez środków do życia,
a jego sytuacja majątkowa ulegnie znacznemu pogorszeniu.
Rozwód a alimenty.
W pierwszej kolejności warto wskazać, że Sąd nigdy nie orzeka o alimentach na rzecz drugiego małżonka z urzędu. To strona zainteresowana wydaniem takiego rozstrzygnięcia powinna sformułować odpowiednie żądanie, podać konkretną kwotę oraz przedstawić dowody popierające jej stanowisko. Warto pamiętać, że alimentów od byłego małżonka można się domagać również po orzeczeniu rozwiązania małżeństwa przez rozwód, już w odrębnym postępowaniu. Stosunek alimentacyjny powstanie jednak wtedy, gdy zostaną spełnione przesłanki wskazane w art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Jakie są przesłanki powstania stosunku alimentacyjnego między małżonkami?
Istnienie stosunku alimentacyjnego oraz jego zakres zależny jest od wydanego wyroku rozwodowego, tj. czy jaki dokładnie zaparł wyrok w zakresie winy za rozkład pożycia małżeńskiego. W wyroku rozwodowym Sąd może stwierdzić, że oboje małżonkowie ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego, uznać jednego z małżonków wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd może również, na zgodny wniosek małżonków, odstąpić od orzekania o winie.
Zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”
Jak należy rozumieć ten przepis? W przypadku, gdy żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, czyli Sąd nie orzekał o winie lub uznał oboje małżonków winnymi rozkładu pożycia małżeńskiego, to małżonek, który znajduje się w niedostatku, może żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Inaczej kształtuje się sytuacja małżonka, który został uznany wyłącznie winnym rozpadowi małżeństwa. Zgodnie z art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli jeden
z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.
W tej sytuacji małżonek niewinny może się domagać od małżonka wyłącznie winnego zasądzenia alimentów, jeżeli rozwód wpłynął na istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Małżonek wyłącznie winny zobowiązany jest do zapłaty alimentów i tym zakresie przyczynia się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb byłego małżonka, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku.
Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny?
Jak zostało wskazane powyżej – Sąd w wyroku orzekającym rozwód może orzec winę obojga małżonków, jednego z nich lub odstąpić od jej orzekania. W przypadku, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków, to alimenty wówczas nie są ograniczone żadnych terminem i mogą wygasnąć jedynie z momentem zawarcia przez byłego małżonka nowego małżeństwa.
Gdy do łożenia alimentów na byłego małżonka jest zobowiązany jest ten, który nie był uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (a więc gdy sąd nie orzekał o winie lub uznał, że oboje małżonkowie są winni rozpadowi pożycia małżeńskiego) – co do zasady obowiązek płacenia alimentów wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Istnieją jednak czasem wyjątkowe okoliczności, które mogą uzasadnić wydłużenie wyżej wskazanego okresu.