Po zawarciu małżeństwa, gdy małżonkowie nie zawarli umowy o rozdzielności majątkowej powstaje ustrój wspólności majątkowej. O tym czym on jest możesz dowiedzieć się z poprzedniego artykułu.

Kiedy małżonkowie mogą podzielić swój wspólny majątek?

Podziału majątku wspólnego można dokonać dopiero gdy ustanie wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami. Dzieje się tak wtedy, gdy:

1. zostanie wydany prawomocny wyrok orzekający rozwód lub separację,
2. małżonkowie zawrą umową majątkową wprowadzającą ustrój rozdzielności majątkowej,
3. małżonek zostanie ubezwłasnowolniony, ogłosi upadłość lub umrze.

W jaki sposób dokonuje się podziału majątku wspólnego?

Istnieją dwie drogi na podzielenie się majątkiem przez małżonków. 

W przypadku gdy byli małżonkowie są zgodni co do tego, które składniki mają przypaść żonie, a które mężowi mogą zrobić to w drodze umowy. Należy jednak pamiętać, że gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość konieczne jest zawarcie umowy o podział majątku wspólnego w formie notarialnej.

Gdy pomiędzy małżonkami istnieją spory co do tego jak podzielić majątek, sprawa musi zostać rozpoznana przez sąd. Właściwym sądem w sprawie podziału jest sąd rejonowy w którego zasięgu działania położony jest majątek.

Jakie ustalenia obejmuje podział majątku wspólnego?

Oprócz samego ustalenia jakie przedmioty mają przypaść poszczególnym małżonkom w wyniku podziału w postępowaniu o podział majątku wspólnego można jeszcze rozstrzygnąć inne kwestie takie jak:

1. czy każdy z małżonków powinien posiadać równy udział w dzielonym majątku, czy też jeden z nich powinien mieć udział wyższy, co uzasadnione jest większym wkładem w powstawanie majątku,
2. zwrot nakładów poczynionych z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny,
3. zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka,

W przypadku dokonywania podziału majątku wspólnego, należy więc kompleksowo przeanalizować wszystkie transakcje jakie zostały dokonane wobec majątku wspólnego, tak by rozliczenie się z nich przez byłych małżonków było całkowicie sprawiedliwe.

Koszty podziału majątku wspólnego

Jeżeli podział ma zostać dokonany przez sąd należy wziąć pod uwagę następujące koszty:

– 1000 zł (lub 300 zł) opłaty sądowej od wniosku o podział majątku wspólnego (niższa w przypadku zgodnego wniosku obydwu byłych małżonków)

– koszty mediacji,

– koszty biegłych, którzy będą wyceniali dane składniki majątkowe, jeżeli strony nie są zgodne co do ich szacowanej wartości,

– koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika tj. radcy prawnego lub adwokata.

W większości polskich małżeństw nie obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej, a zatem najczęściej między małżonkami panuje ustrój wspólności ustawowej. Warto pamiętać, że wskazany ustrój majątkowy obowiązuje z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Oznacza to, że jeśli przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie nie zapadnie decyzja o zawarciu umowy wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej (tzn. intercyza), małżonków automatycznie łączy ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Oprócz majątku wspólnego, małżonkowie mają także majątek osobisty. Co zatem wchodzi w skład majątku wspólnego, a co w skład majątku osobistego?

Co się składa na majątek wspólny?

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi to zostało nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Warto zaznaczyć, że przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności: 

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, 
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, 
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS. 

Czym charakteryzuje się majątek wspólny małżonków?

Należy zaznaczyć, że udziały małżonków w majątku wspólnych nie są określone. Wspólność majątkowa małżeńska stanowi szczególny rodzaj tzw. współwłasności łącznej. Oznacza to, że żaden z małżonków nie może rozporządzać swoim udziałem ani żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego do momentu m.in. zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej lub orzeczenia rozwodu. Każdy z małżonków jest współposiadaczem rzeczy, które wchodzą w skład majątku wspólnego.  Z tytułu posiadania udziału wynika uprawnienie do korzystania i posiadania z rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego oraz czerpania z niej pożytków. 

Co należy do majątku osobistego małżonków?

Majątek osobisty stanowi mienie, do którego tytuł prawny posiada tylko jeden małżonek. Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Natomiast przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Zaliczając poszczególny składnik do majątku osobistego lub do majątku wspólnego małżonków trzeba przeanalizować wiele czynników. Rozróżnienie to zaczyna być najbardziej istotne wtedy, gdy małżonkowie się rozwodzą i dochodzi do podziału majątku małżeńskiego lub w momencie, gdy któryś z małżonków się zadłużył.