W polskim ustawodawstwie na próżno szukać definicji władzy rodzicielskiej. Jako władzę rodzicielską (często nazywaną prawami rodzicielskimi) określa się zatem cały szereg uprawnień jakie przysługują rodzicom względem ich dzieci. W wyroku orzekającym rozwód sąd ma obowiązek orzec o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron rozwodzących się. 

Czym jest władza rodzicielska i komu przysługuje? 

Powszechnie jednak przyjęło się uznawać, iż władza rodzicielska to wzajemnie ze sobą powiązane prawa i obowiązki rodziców w stosunku do osoby i majątku dziecka. W zakres władzy rodzicielskiej wchodzi również reprezentowanie małoletniego przed organami państwowymi oraz innymi podmiotami. Do obowiązków wchodzących w zakres praw rodzicielskich należy również zapewnienie małoletniemu należytej pieczy i strzeżenia jego interesów.  Warto wskazać, że zasadniczym kryterium wyznaczającym granice i treść władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka. Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego 
i opiekuńczego władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, przy czym jej istnienie jest niezależne od tego, czy rodzice są małżeństwem czy też nie. Zakres władzy rodzicielskiej jest dla obojga rodziców jednakowy i każdemu z nich przysługuje pełnia władzy.

Jak długo trwa władza rodzicielska?

Władza rodzicielska trwa aż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości, tj. do osiągnięcia 18 roku życia i z tą chwilą wygasa z mocy samego prawa. Warto jednak wspomnieć, że władza rodzicielska może ustać z innych przyczyn np. poprzez utratę przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych, śmierci rodzica lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Jak Sąd orzeka o władzy rodzicielskiej po rozwodzie?

Sąd w wyroku rozwodowym w zakresie władzy rodzicielskim może powierzyć ją obojgu rodzicom, powierzyć wykonywanie jej tylko jednemu z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka lub pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, jeżeli jest to uzasadnione konkretną sytuacją dziecka.

Jak wygląda wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców? 

Małżonkowie w toku postępowania rozwodowego mogą przedstawić pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Gdy porozumienie będzie zgodne z dobrem dziecka, Sąd uwzględni jego treść. Jednak w każdym przypadku rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem powinno zostać oparte na wszechstronnej analizie materiału dowodowego. Porozumienie powinno zatem dotyczyć wychowania, kierowania, troski o aspekt materialny dziecka i o jego osobę. 

Co w przypadku, gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia? 

Jeżeli rodzice dziecka nie mogą dojść do porozumienia, Sąd powierza władzę rodzicielską jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków względem dziecka. Sąd w tym zakresie kieruje się dobrem małoletniego. Dziecko będzie zamieszkiwać z tym z rodziców, który gwarantuje lepsze warunki do rozwoju osobistego dziecka. Drugi z rodziców, któremu władza jest ograniczona, traci uprawnienie do współdecydowania o niektórych kwestiach dotyczących wychowania dziecka (w orzeczeniu Sąd w sposób precyzyjny powinien określić obowiązki i uprawnienia rodzica w stosunku do dziecka).

Na czym polegają alimenty na rzecz byłego małżonka i kiedy można się ich domagać? To częste pytanie zadawane przez strony podczas toczącego się postępowania o rozwód. Warto pamiętać, że o ile orzeczenie rozwodu powoduje rozwiązanie małżeństwa, to nierzadko sama decyzja o rozwodzie może wiązać się z pewnymi konsekwencjami finansowymi. Kwestia alimentów jest istotna zwłaszcza dla małżonka, który nie był czynny zawodowo i zajmował się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci. W tym przypadku rozwód może powodować, że małżonek pozostanie bez środków do życia, 
a jego sytuacja majątkowa ulegnie znacznemu pogorszeniu.

Rozwód a alimenty.

W pierwszej kolejności warto wskazać, że Sąd nigdy nie orzeka o alimentach na rzecz drugiego małżonka z urzędu. To strona zainteresowana wydaniem takiego rozstrzygnięcia powinna sformułować odpowiednie żądanie, podać konkretną kwotę oraz przedstawić dowody popierające jej stanowisko. Warto pamiętać, że alimentów od byłego małżonka można się domagać również po orzeczeniu rozwiązania małżeństwa przez rozwód, już w odrębnym postępowaniu. Stosunek alimentacyjny powstanie jednak wtedy, gdy zostaną spełnione przesłanki wskazane w art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

Jakie są przesłanki powstania stosunku alimentacyjnego między małżonkami?

Istnienie stosunku alimentacyjnego oraz jego zakres zależny jest od wydanego wyroku rozwodowego, tj. czy jaki dokładnie zaparł wyrok w zakresie winy za rozkład pożycia małżeńskiego. W wyroku rozwodowym Sąd może stwierdzić, że oboje małżonkowie ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego, uznać jednego z małżonków wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd może również, na zgodny wniosek małżonków, odstąpić od orzekania o winie.

Zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”

Jak należy rozumieć ten przepis? W przypadku, gdy żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, czyli Sąd nie orzekał o winie lub uznał oboje małżonków winnymi rozkładu pożycia małżeńskiego, to małżonek, który znajduje się w niedostatku, może żądać dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Inaczej kształtuje się sytuacja małżonka, który został uznany wyłącznie winnym rozpadowi małżeństwa. Zgodnie z art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli jeden 
z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.

W tej sytuacji małżonek niewinny może się domagać od małżonka wyłącznie winnego zasądzenia alimentów, jeżeli rozwód wpłynął na istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Małżonek wyłącznie winny zobowiązany jest do zapłaty alimentów i tym zakresie przyczynia się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb byłego małżonka, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku. 

Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny? 

Jak zostało wskazane powyżej – Sąd w wyroku orzekającym rozwód może orzec winę obojga małżonków, jednego z nich lub odstąpić od jej orzekania. W przypadku, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków, to alimenty wówczas nie są ograniczone żadnych terminem i mogą wygasnąć jedynie z momentem zawarcia przez byłego małżonka nowego małżeństwa. 

Gdy do łożenia alimentów na byłego małżonka jest zobowiązany jest ten, który nie był uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (a więc gdy sąd nie orzekał o winie lub uznał, że oboje małżonkowie są winni rozpadowi pożycia małżeńskiego) – co do zasady obowiązek płacenia alimentów wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Istnieją jednak czasem wyjątkowe okoliczności, które mogą uzasadnić wydłużenie wyżej wskazanego okresu. 

Z poprzednich artykułów wiesz już czym jest w świetle prawa pożycie małżeńskie – w skrócie: więź uczuciowa + więź fizyczna + więź gospodarcza. W dzisiejszym artykule zajmiemy się rozwodem z orzekaniem o winie. Jak Sądy rozumieją winę w rozkładzie pożycia? Jakie są koszty postępowania rozwodowego? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz poniżej.

Wina w rozkładzie pożycia

Sąd zazwyczaj w każdym orzeczeniu w sprawie o rozwód orzeka o winie rozkładu pożycia. Może odstąpić od tego wyłącznie jeśli oboje małżonkowie tego zażądają. Jeżeli jednak pomiędzy małżonkami występuje konflikt, nie są oni skłonni pójść na kompromis w tym zakresie. Tym bardziej, że orzeczenie Sądu o winie ma istotny wpływ na możliwość uzyskania alimentów od małżonka winnego. W skrócie można rzec, że na winę małżonka w rozkładzie pożycia składają się dwa elementy: 

1. naruszenie obowiązków małżeńskich, wynikających z prawa oraz z zasad współżycia społecznego takich jak np. niewierność, brak przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny stosownie do swoich możliwości, 
2. naganność zachowania małżonka, które przyczyniło się do trwałego i zupełnego rozpadu pożycia lub ten rozpad pogłębił. 

Sąd badając wszystkie okoliczności sprawy ocenia czy zachowanie małżonka stanowiło naruszenie obowiązków małżeńskich, a jeśli tak, to czy należy je ocenić negatywnie. Pomiędzy zachowaniem małżonka winnego a rozkładem pożycia musi występować także związek przyczynowy. 

Może się okazać, że zarówno małżonek jak i małżonka zostaną uznani za winnych rozkładu pożycia przez Sąd. Nie ma przy tym możliwości, aby Sąd stwierdził, że jeden małżonek jest bardziej winny od drugiego – w świetle polskiego prawa rodzinnego małżonek może być albo winny albo niewinny. 

Jako przykład wskazać należy, że winny bądź współwinny może być małżonek który dopuścił się zdrady przed rozpadem pożycia małżeńskiego, stosował przemoc fizyczną lub psychiczną wobec drugiego małżonka albo wspólnych małoletnich dzieci małżonków. 

Wina w rozkładzie pożycia a alimenty

Same alimenty będą przedmiotem osobnego artykułu, jednak w tym miejscu wypada wspomnieć, że wina w rozkładzie pożycia ma wpływ na możliwość żądania alimentów. Alimentów może żądać tylko małżonek niewinny lub co najwyżej współwinny. Należy rozróżnić dwie sytuacje. Pierwsza – jeden małżonek został uznany za wyłącznie winnego a drugi za niewinnego rozkładu pożycia.   W takim wypadku Sąd na żądanie małżonka niewinnego, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. W drugim „scenariuszu”  obaj małżonkowie zostali uznani za współwinnych rozkładu pożycia. Wówczas małżonek współwinny znajdujący się w niedostatku może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Innymi słowy, jeśli obaj małżonkowie są winni, to małżonek żądający alimentów musi wykazać, że znajduje się w niedostatku. Zagadnienie alimentów zostanie bardziej szczegółowo omówione w następnym artykule.

Wina w rozkładzie pożycia a koszty postępowania 

Na koszty postępowania rozwodowego składają się m.in.:

• opłata od pozwu (600 zł), 
• koszty profesjonalnej pomocy prawnej (o ile strona się na nią zdecyduje), czyli wynagrodzenie dla pełnomocnika oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17zł),
• koszty opinii biegłego, jeśli była sporządzana w toku postępowania, 
• koszty ewentualnej mediacji.

Zasadą jest, że małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia obowiązany jest zwrócić całość ww. kosztów drugiej stronie. 

Przy czym wysokość wynagrodzenia dla pełnomocnika, która będzie podlegała zwrotowi  w powyższej sytuacji to wskazana w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r.  kwota w wysokości 720 zł. Strona przegrana nie jest zobowiązana zwracać faktycznie zapłaconego przez stronę wygraną wynagrodzenia prawnika. 

Jeśli obie strony zostaną uznane za winne rozkładu pożycia, to z reguły strony ponoszą koszty w częściach równych. Przykładowo gdy powód wnosząc pozew o rozwód uiścił 600 zł opłaty sądowej, to Sąd w wyroku rozwodowym, orzekając o winie obu stron, zobowiąże pozwanego do zwrotu na rzecz powoda 300 zł. W ten sam sposób Sąd podzieli pozostałe koszty. 

Czy za niedługo trudniej będzie dostać rozwód w Polsce? Co przyniesie nowelizacja prawa rodzinnego? Czym są alimenty natychmiastowe? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Odpowiedź na pierwsze pytanie brzmi TAK, ALE zmiany dotyczą tylko małżonków, którzy mają wspólne małoletnie dzieci. Jeśli zatem masz małoletnie dzieci planujesz rozwód bądź separację , poniższy artykuł może Cię zainteresować. Dodatkowo zajmiemy się dzisiaj kwestią alimentów natychmiastowych, czyli co planuje rząd, aby zmusić krnąbrnego małżonka do wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego?

Rodzinne postępowanie informacyjne

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.i o.) oraz niektórych innych ustaw, sporządzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości, przewiduje wprowadzenie tzw. „rodzinnego postępowania informacyjnego”. Będzie to etap poprzedzający postępowanie sądowe w sprawie o rozwód lub separację, podczas którego strony mają się wspólnie zastanowić nad pojednaniem. 

Co jeszcze warto wiedzieć?

• Postępowanie informacyjne będzie prowadzone przez mediatora i będzie miało charakter bezpłatnej mediacji – koszty „negocjacji” małżonków mają być pokrywane przez Skarb Państwa.
• Celem postępowania ma być pojednanie małżonków, rozwiązanie problemów rodziny. Jeżeli pojednanie okaże się niemożliwe, postępowanie ma doprowadzić do uzgodnienia kwestii, które zazwyczaj powodują konflikty wśród małżonków tj. : władza rodzicielska, miejsce zamieszkania dziecka, kontakty, wysokość alimentów.
• Zgodnie z projektowanymi zmianami w prawie rodzinnym, rodzinne postępowanie informacyjne będzie trwało minimum miesiąc.
• Postępowanie informacyjne będzie obowiązkowe.
• Wyjątkiem od obowiązkowego udziału w rodzinnym postępowaniu informacyjnym będą przypadki ekstremalne, takie jak np. prawomocne skazanie w postępowaniu karnym przez Sąd jednego z małżonków za umyślne przestępstwo na szkodę drugiego małżonka lub ich małoletniego dziecka jak np. za przestępstwo znęcania się. 

Alimenty natychmiastowe w trakcie małżeństwa

Planowane zmiany w k.r.i o. obejmują również „alimenty natychmiastowe”, czyli uproszczoną procedurę przyznawania alimentów przez Sąd na małoletnie dzieci.  Będzie to opcja dla osoby, która jest w związku małżeńskim, ale ma problemy z niewywiązywaniem się drugiego małżonka z obowiązku alimentacyjnego. Innymi słowy Sąd będzie mógł przyznać alimenty jeśli postępowanie w sprawie o rozwód lub separacje nie zostało rozpoczęte. Jeśli sprawa o rozwód/separację już się toczy, to Sąd zadecyduje w tym samym postępowaniu o alimentach na zasadach ogólnych, a przepisy o alimentach natychmiastowych nie będą miały zastosowania.

Pozew o alimenty natychmiastowe będzie trzeba wnieść na formularzu, którego wzór ma być dostępny w Internecie. Podstawą zasądzenia alimentów będzie oświadczenie małżonka o dochodach, kosztach utrzymania, liczbie wspólnych dzieci, niewywiązywaniu się jednego małżonka ze świadczeń alimentacyjnych, wraz z informacją, że postępowanie o rozwód/ separację nie zostało wszczęte. Do pozwu będzie trzeba dołączyć tylko akt urodzenia dziecka. Sąd ma rozpoznać sprawę i wydać nakaz zapłaty w terminie 14 dni od dnia wniesienia pozwu.

Wysokość alimentów natychmiastowych

Wysokość świadczeń ma zależeć od dwóch czynników : minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku i liczby dzieci. Biorąc pod uwagę wysokość wynagrodzenia zasadniczego w 2021 r (2800 zł brutto), sposób obliczania ma być następujący: 

– 1 dziecko -> 21% x 2800 zł =  588 zł 

– 2 dzieci -> 19% x 2800 zł = 532 zł na każde dziecko 

– 3 dzieci -> 17% x 2800 zł = 476 zł na każde dziecko

– 4 dzieci -> 15% x 2800 zł = 420 zł na każde dziecko

– 5 i więcej dzieci -> 13% x 2800 zł = 364 zł na każde dziecko